Atelektaza

Šta je atelektaza?

Atelektaza je potpuni ili delimični kolaps celog pluća ili područja (režnja) pluća. Nastaje kada se male vazdušne kese (alveole) u plućima ispune alveolarnom tečnošću.

Atelektaza je jedna od najčešćih disajnih (respiratornih) komplikacija nakon operacije. To je takođe moguća komplikacija drugih respiratornih problema, uključujući cističnu fibrozu, tumore pluća, povrede grudnog koša, tečnost u plućima i respiratornu slabost. Možete razviti atelektazu ako udišete strano telo.

Atelektaza može otežati disanje, posebno ako već imate bolest pluća. Lečenje zavisi od uzroka i težine kolapsa.

Šta uzrokuje atelektazu?

Atelektaza se javlja zbog blokiranog disajnog puta (opstruktivno) ili pritiska izvan pluća (neopstruktivno).

Opšta anestezija je čest uzrok atelektaze. Ona menja vaš redovan obrazac disanja i utiče na razmenu plućnih gasova, što može izazvati ispuhavanje vazdušnih kesa (alveola). Skoro svako ko ima veliku operaciju razvije određenu količinu atelektaze. Često se javlja nakon operacije srčanog bajpasa.

• Opstruktivna atelektaza može biti uzrokovana mnogim stvarima, uključujući:

Sluzni čep je nakupljanje sluzi u vašim disajnim putevima. Obično se javlja tokom i nakon operacije jer ne možete da kašljete. Lekovi koji se daju tokom operacije čine da dišete manje duboko, tako da se normalni sekret skuplja u disajnim putevima. Čepovi sluzi su česti i kod dece, kao i kod osoba sa cističnom fibrozom i osobama sa teškim napadima astme.

Strano telo – atelektaza je česta kod dece koja su u pluća udahnula neki predmet, kao što je kikiriki ili mali deo igračke.

Tumor unutar disajnih puteva – nenormalan rast može suziti disajne puteve.

• Mogući uzroci neopstruktivne atelektaze uključuju:

Trauma grudnog koša — od pada ili saobraćajne nesreće može dovesti do toga da pacijent izbegavate duboko udisanje (zbog bola), što može dovesti do kompresije pluća.

Pleuralni izliv uključuje nakupljanje tečnosti između tkiva (pleure) koje oblažu pluća i unutrašnjost zida grudnog koša.

Upala pluća – različite vrste pneumonije, infekcije pluća, mogu izazvati atelektazu.

Pneumotoraks – vazduh curi u prostor između pluća i zida grudnog koša, indirektno izazivajući kolaps nekih ili svih pluća.

Ožiljci plućnog tkiva mogu biti uzrokovani povredom, bolešću pluća ili operacijom.

Tumor može pritisnuti i ispuhati pluća, za razliku od blokiranja vazdušnih prolaza.

Simptomi atelektaze

Možda nemate očigledne znakove ili simptome atelektaze, međutim ako ih osećate, oni mogu uključivati:

• Otežano disanje
• Brzo, plitko disanje
• Šištanje u grudima
• Kašalj

Odmah potražite medicinsku pomoć ako imate problema sa disanjem. Druga stanja, osim atelektaze, mogu izazvati poteškoće sa disanjem i zahtevaju tačnu dijagnozu i brz tretman. Ako vam disanje postaje sve teže, potražite hitnu medicinsku pomoć.

Faktori rizika

Faktori zbog kojih postoji veća verovatnoća da ćete razviti atelektazu uključuju:

• Starost
• Bilo koje stanje koje otežava gutanje
• Duži period ležanja u krevetu sa retkim promenama položaja
• Bolesti pluća, kao što su astma, HOBP, bronhiektazija ili cistična fibroza
• Nedavna operacija abdomena ili grudnog koša
• Nedavna opšta anestezija
• Slabi disajni (respiratorni) mišići zbog mišićne distrofije, povrede kičmene moždine ili drugog neuromišićnog stanja
• Lekovi koji mogu izazvati plitko disanje
• Bol ili povreda zbog kojih može biti bolno kašljanje ili uzrokovati plitko disanje, uključujući bol u stomaku ili prelom rebara
• Pušenje

Dijagnostikovanje atelektaze

Pregled lekara i običan rendgenski snimak grudnog koša mogu biti sve što je potrebno za dijagnozu atelektaze. Međutim, mogu se uraditi i drugi testovi da bi se potvrdila dijagnoza ili odredila vrsta ili težina atelektaze, a oni uključuju:

CT skeniranje – pošto je CT osetljivija tehnika od rendgenskog snimka, ponekad može pomoći da se bolje otkrije uzrok i tip atelektaze.

Oksimetriju – ovaj jednostavan test koristi mali uređaj postavljen na jedan od vaših prstiju za merenje nivoa kiseonika u krvi. Pomaže u određivanju težine atelektaze.

Ultrazvuk grudnog koša – ovaj neinvazivni test može pomoći da se napravi razlika između atelektaze, otvrdnuća i otoka pluća zbog tečnosti u vazdušnim kesama (konsolidacija pluća) i pleuralnog izliva.

Bronhoskopija – fleksibilna, osvetljena cev umetnuta u grlo omogućava vašem lekaru da vidi šta može da izazove blokadu, kao što je sluzni čep, tumor ili strano telo. Ovaj postupak se takođe može koristiti za uklanjanje blokada.

Lečenje atelektaze

Lečenje atelektaze zavisi od uzroka. Blaga atelektaza može nestati bez lečenja, dok se ponekad koriste lekovi za opuštanje i razređivanje sluzi. Ako je stanje uzrokovano blokadom, možda će biti potrebna operacija ili drugi tretmani.

Fizioterapija grudnog koša

Tehnike koje vam pomažu da duboko dišete nakon operacije da biste ponovo proširili kolabirano plućno tkivo su veoma važne. Ove tehnike je najbolje naučiti pre operacije, a one uključuju:

• Izvođenje vežbi dubokog disanja (stimulativna spirometrija) i korišćenje uređaja za pomoć pri dubokom kašljanju može pomoći u uklanjanju sekreta i povećanju zapremine pluća.
• Pozicioniranje tela tako da vam glava bude niže od grudi (posturalna drenaža). Ovo omogućava da se sluz bolje odvodi sa dna pluća.
• Tapkanje po grudima preko područja koje je kolabiralo da biste ispustili sluz. Ova tehnika se zove perkusije. Takođe možete koristiti mehaničke uređaje za čišćenje sluzi, kao što je prsluk sa vazdušnim impulsom ili ručni instrument.

Hirurgija

Uklanjanje opstrukcija disajnih puteva može se uraditi usisavanjem sluzi ili bronhoskopijom. Tokom bronhoskopije, lekar nežno vodi fleksibilnu cev niz grlo kako bi očistio disajne puteve.

Ako tumor uzrokuje atelektazu, lečenje može uključivati uklanjanje ili smanjenje tumora operacijom, sa ili bez drugih terapija raka (hemoterapija ili zračenje).

Tretmani disanja

U nekim slučajevima može biti potrebna cev za disanje.

Kontinuirani pozitivni pritisak u disajnim putevima (CPAP) može biti od pomoći kod nekih ljudi koji su suviše slabi da kašlju i imaju nizak nivo kiseonika (hipoksemiju) nakon operacije